Evrenin oluşumundaki gizem; algılama ve karar verme yetisi olan beyin hücrelerinin yanı sıra imgelerine de yerleşmişti çocukluk günlerinde. Yağmurlu günlerde, alnını pencereye dayar, yüzünü göğe çevirir, kümelenmiş kara bulutların yer değiştirmesini seyrederdi, bıkıp usanmadan, saatlerce. Nasıl oluyordu da beyaz bulutlar kararıveriyordu bir anda ve ardından su damlaları yeryüzüne akıyor akıyordu. Her yeri, her şeyi ıslatıyor, sonra da kaybolup gidiyordu, bir bilinmeyene. Yağmurlu günlerde, gökyüzündeki o ses ve o ışıklı değişim nasıl ve neden oluşuyordu? Yağmurdan sonra oluşan gök kuşağı neden renkli idi ve kaybolunca nereye gidiyordu? Güneş, ay ve saman yoluna dizilmiş parlak yıldızlar neden farklı zamanlarda ortaya çıkıyor ve de kayboluyordu? Nasıl doğuyor ve büyüyorduk? Varoluş’un / Yokoluş’un, Yaşamın / Ölüm’ün anlamı neydi? Acaba bir başka evrende bize benzeyen ya da benzemeyen varlıklar yaşıyor muydu? Yıldızlarda ve Ay’da yaşam var mıydı? Dağlar, denizler, nehirler, gökyüzü nasıl oluşmuştu? Cemre ne demekti, nerelere ve neden düşüyordu? Nedense, komşuları ilkokul öğretmenliğinden emekli olmuş Cemile Teyze ile cemre sözcüğünü birbirlerine, yakıştırırdı… Cemile ve Cemre… Çok hoşuna giderdi bu benzetme. Onu her görüşte kır menekşeleri, ballıbabalar açardı yüreğinde, cemreleri düşleyerek… Rüzgâr, fırtına ve deprem nasıl oluşuyordu, dünya gerçekten yuvarlak mıydı? Taşlar, topraklar nasıl oluşmuştu? Leylekler her baharda, hep aynı tarihlerde nasıl bulabiliyorlardı, bir önceki yılda yuva kurdukları yerleri? Her baharda karşı evin bacasına yerleşirler, yuvalarını onarırlar, yumurtalarını beklerler, yavrularını beslerler, onlara uçmayı öğretirlerdi. Onları seyretmek öylesine heyecan verici idi ki… Onu hayretle dinleyen mahalle arkadaşlarına ve de onu dinlediklerini sanmasa da evdekilere anlatırdı bütün bunları, yeni bir şey keşfetmiş gibi, heyecanla…
Başkentte yaşadığı yıllarda, çocuk yüreği
korkuyla karışık bir heyecanla titrerdi kendine bu ve benzer soruları
sorduğunda. Erişilemeyen, görülmeyen, bilinmeyen bir güç vardı besbelli. Karlı
günlerde de benzer düşüncelerle kıvranır dururdu. Fırtınada ağaçların
devrilmesi içini acıtırdı. Gözyaşı dökerdi kırılan dalların ardından. Ayaklarının
altındaki çıtırtı seslerini duymayı çok istediği halde, sonbahar yapraklarına
bile basamazdı. Baharlarda açılan çiçeklerle doğardı yeniden. Sorgulamaktan
geri kalmazdı yenilenen doğayı ve doğadaki bu gizemli dönüşümü. Din ne demekti,
camileri kim kurmuştu, neden ezan okunuyordu? Komşuları Yusuf ve ablası Leyla’nın
Yahudi olduklarını duymuştu, eve gelen komşularının sohbetleri sırasında. Gözlük
taktığı için “Kavanoz gözlü oğlan” dedikleri, içine kapanık, onlara uzaktan
gülümsemekle yetinen, uzun boylu, ince yapılı, değişik burunlu Yusuf, bazı günlerde başına kâse gibi bir takke
geçirerek evden çıkar, onların yanından hızla geçer, bir yerlere giderdi. Bütün
bunlar ne demekti, neden yalnızca Yusuf o garip takkeyi başına geçiriyordu?
Hamam önündeki, alış veriş yaptıkları sakallı, değişik giysili, bakkala “Hacı Amca”
diyorlardı, onun da başında bir takke vardı ama farklıydı. Dükkânı bazı
saatlerde kapalı olurdu. Sorduğunda; “namaza gitti” derlerdi. Oysa bebekliğinde
onu büyüttüklerini öğrendiği Yani ve eşi Poliksenia (yıllar sonra ayrıldıklarını öğrendiğinde üzülmüştü) haftada bir gün Kilise dedikleri bir
yere giderlerdi. Bu onun için merak konusu olmuştu. Niçin gidiyorlardı oraya,
ne yapıyorlardı orada? Kilise dedikleri yer, babasının, ağabeylerinin ramazan
ve kurban bayramlarında, sabah erkenden gittikleri, , belirli saatlerde, “Tanrı Uludur” sözleriyle başlayan
ezanın okunduğu evlerinin yakınındaki
İmaret Camii’ne mi benziyordu? Ya da Takkeli Yusuf’un gittiği, Sinagog dedikleri, kapısı süslü ve
sütunlu, içinde sıralar bulunan, değişik kokan, gizemli yere mi benziyordu?
Her şeyi merak ettiği, kafasına
takılanlardan vazgeçmediği için, asker babasından yalvara yakara izin alarak(Yani; subay babasının yanında er olarak
askerliğini yapmıştı) onlarla birlikte kiliseye bile gitmişti. Kilise çok
kalabalık olmasına karşın, sessizdi. Kadınlar, erkekler, çocuklar yan yana
oturuyorlardı. Köşelerde mumlar yanıyordu. Çok süslü resimler, heykeller,
renkli camlarla görkemli bir hale gelmişti salon. Bazıları diz çökerek, bazıları
da oturdukları sıralardan ellerini yan yana getirip, bir şeyler mırıldanarak,
başlarını öne ya da yukarı kaldırarak kimden yardım istiyorlardı acaba? Karşılarında
kollarını açmış bir insan heykeli vardı, kimdi o adam? Kafasının içinde bu soruları
sıralarken, bir gün annesi, kardeşleri ve komşuları ve onların çocukları ile
birlikte, diğer bir söylemle “cümbür cemaat” gittikleri, Ulus’taki Hacı Bayram Camii’nin bahçesi ve içerdeki görünüm gözlerinin önüne geldi.
Annesi gibi, tüm kadınların hatta minik çocukların bile başları örtülüydü( onun
da başını örterlerdi, kenarı süslü beyaz bir örtü ile). Annelerin ve kız çocuklarının
saçları görülmüyordu, örtüden sonra. Ellerindeki tespih denilen sıralanmış siyah
boncukları çekiyorlardı, gözleri yarı kapalı, başları önlerinde... Yerlere
otururlar, bağdaş kurarlardı. Ayakkabılarını da kapıda bırakırlardı. “Ya çalınırsa, çıplak ayakla nasıl
giderlerdi evlerine” diye düşünürdü, hep... Çevrelerinde hiç erkek
olmazdı... Onlar başka bir kapıdan girip çıkıyorlardı. Bir kısmı sakallı ve
takkeliydi. Çocukların bile başlarında takke, ellerinde tespih vardı. Bahçede
sıralanmış bir çeşme vardı, erkekler onun önünde sıralanıp ellerini yüzlerini,
ayaklarını yıkıyordu. Anneannesine sorduğunda; “Namaz kılmadan önce temizleniyorlar, abdest alıyorlar” demişti. “Neden evde yıkanmamışlardı, pisiydi hepsi
de, sabah yüzlerini yıkayıp, dişlerini fırçalamıyorlar
mıydı acaba? “ sorusu beyninde dolaşırdı ama soramazdı… Öyle çok soru
soruyordu ki… Bıktırıyordu çevresindekileri… Bir kız çocuğu da bu kadar meraklı
olur muydu bu yaşta canım? Hem zaten merak ettiği için zorladığı için
getirmişlerdi onu ve arkadaşlarını… Oralara pek gidilmezdi de… Bitip
tükenmiyordu beyninin içindeki düşünceler, anlaşılması güç kurgular… Sorularına
soru ekleniyordu…
Dört
mevsimi de severdi ama ilkbahar onun büyük aşkıydı. İçi kıpır kıpır olurdu ön baharlarda.
Soruların sayısı daha da artardı. Soruları öncelikle kendine sorar,
yanıtlayamazsa, çevresinde bilgisine güvendiği kimler varsa onlara yöneltirdi sorularını.
Elbette kendine sorduğu soruların tümünün yanıtını alamıyordu. Çocuktu, bilgisi
yetmiyordu ki. Yardım alması da bu nedenle doğaldı. Onlar bile sorularına her
zaman yanıt vermekte zorlanırlardı. İlkbaharlarda tarlalarda toprağa ekilen
tohum nasıl büyüyordu, nasıl başağa dönüyor, sonra da ekmek oluyordu? Koyun,
keçi ve inekten sağılan süt ne demekti, içinde neler vardı, neden beyazdı
rengi? Ankara’ da köylerdeki dereler neden en çok ilkbaharda taşıyordu? Kuşlar
nasıl uçuyordu? Neden insanların da, onun da kanatları yoktu? Olamaz mıydı?
Neden hasta olunuyordu? Neden, belirli aralıklarla okulda aşı yapıyorlardı
çocuklara? Ne demekti aşı, ne işe yarıyordu, yapılmasa ne olurdu? Boğazı
ağrıdığında, ateşi olduğunda annesinin zorla içirdiği, o berbat kokulu, acı
hapı yutmasa olmaz mıydı? Bazen içer gibi yapar, yatağın altına atardı “Prontosil” denilen adını hala
anımsadığı o berbat hapı. Çocuk beyni, bu ve benzer sorulara yanıt bulamıyordu.
Çevresindekilere yönelttiği sorular, hayretle karşılanıyor, garipseniyordu “sen
kızsın, çocuksun kafanı yorma böyle
saçma sapan şeylere, git arkadaşlarınla ip atla, bebeklerinle oyna” sözlerine
alışmıştı ama soru sormaktan vazgeçemedi, ilkokulu bitirinceye kadar…
Sorular, sorular… Çoğunun yanıtı olmayan
yaşamsal sorular. Bu ve benzer sorulara, evdekilerden, çevresindekilerden
aldığı yanıtla yetinemiyordu. Okuldaki bilgiler de yeterli olmuyordu. Kızılay’daki
Sarar İlk Okulunun yanındaki Milli Kütüphane ve Ankara Kız Lisesi
yanındaki Halk Evindeki çağdaş
kitapları okuma alışkanlığı gelişinceye kadar, yanıt almasa bile,
çevresindekilere soru sormaktan vazgeçemiyordu. Nedenini kendisi de bilmiyordu.
Kütüphanenin tozlanmış tahta raflarında, ansiklopedilerin sararmış sayfalarında
aramaya başlar olmuştu. Pek çok sorusu da yanıtsız kalıyordu çoğu kez. Yaşı da
anlamasına geçit vermiyordu ki. Ortaokullu yıllarında sorularından bazılarının
yanıtını az da olsa alabilmişti. Lise yıllarında çok sayıda ve değişik
konularda kitapları okumaya başladı. Yepyeni, değişik sorular çıkıyordu
karşısına okudukça. Arkadaşları arasında onun gibi okuyanlar, çoğunlukla
erkeklerdi. Kız arkadaşları arasında değişik kitaplar okuyan ve sorgulayanların
sayısı bir elin parmaklarını geçmeyecek kadar az sayıdaydı. Yıllar sonra “geleneksel sınıf toplantılarında” bu
konuları masaya yatırıyor, çocukluk ve gençlik günlerindeki kendilerini
sorguluyorlardı. Bu sorgulamada hüzünle karışık yaşamsal gerçekler göz
kırpıyordu onlara. Beyazlanmış saçlar, çizgilerle bezeli yüzler, gözlükle
örtülmüş ışıklı gözler de katılıyordu bu sorgulamaya…
Çocukluk
ve ilk gençlik günlerinde, unutamadığı anılarının en özel yerinde bir duvar
takvimi vardı. Oturma odalarının duvarlarında asılı olan Saatli Maarif Takvimi, okuldu duvar kitabıydı, duvar ansiklopedisi
idi onun için. Çok şey öğretiyordu ona. Her gününe renk ve bilgi
katıyordu takvim yapraklarında yazılı olan doğru bilgiler. Sabahları ilk işi
takvim yapraklarını karıştırarak o günkü doğa değişimleriyle ilgili bilgi
edinmekti. Okuldaki arkadaşları gibi ailesi de, nedense, takvim yapraklarındaki
yazıları-şiirleri okumuyorlardı. Gülümsüyordu onların bu aldırmaz hallerine,
hüzünlenerek. Siyah beyazdı bütün fotoğraflar o günlerde… Bir evin bacası ve üstünde
tünemiş leyleklerin olduğu takvimi duvarda tutan kartonu hiç unutamadı. Her yıl yenilenen Takvim
Kartonlarında leylekli bacaları aradı durdu Sonunda buldu aradığı leylekli kartonu,
hem de renkli olanını. Çocuk gibi sevindi. Piyangodan büyük ikramiye çıkmış
gibi mutlu oldu. Hala çalışma odasının duvarında, değişmiyor yeri. Yılların
eskitemediği, tarih kokan, Bugün bile, her yılın sonunda, yeni bir yıl için, Sirkeciden
Cağaloğlu yokuşunu tırmanıyor, Saatli Maarif Kitaphanesine gidiyor, can
dostları, sahipleri, Aydın-Muhsin- Ahmet Geylani ile sohbet ediyordu. Seçtiği
duvar kartonları ve takvimleri alıyor, yitimsiz-aydın dostlarının sevgi ile
ellerini sıkıyor, “hoşça kalın”
sözleri ile yeni yıllarını kutlayarak vedalaşıyordu… Cağaloğlu yokuşundan Karaköy
vapur iskelesine, gençlik yıllarının unutulmaz şarkılarını mırıldanarak,
keyifle yürüyordu... “İşte dingin yaşam bu”
diyordu kendine, içtenlikle, her zaman olduğu gibi…
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder